Politie en actief burgerschap: een veilig verbond ?

Onderzoek

De politie werkt steeds vaker samen met burgers op het terrein van veiligheid, toezicht en openbare orde, maar dit heeft niet alleen maar positieve effecten.

De ruimte die burgers claimen – bijvoorbeeld via buurtpreventieteams en app-groepen – kan leiden tot onrechtmatigheden en risico’s voor niet-actieve burgers.

Dit blijkt uit een uitgebreid etnografisch onderzoek van socioloog Vasco Lub en criminoloog Tom de Leeuw.

In het onderzoek zijn voor het eerst ook app-data tussen politie en burgers geanalyseerd.

Het onderzoek vond plaats in veilige en onveilige wijken in verschillende gemeenten aan de hand van observaties, interviews en analyse van buurtapp-communicatie. Het laat diverse vormen zien van effectieve samenwerking, bijvoorbeeld op het terrein van heling-aanpak, diefstal en inbraakpreventie.

Maar het illustreert tegelijk dat de politie nog vaak op afstand opereert van actieve burgers.

De politie is nog vooral gericht op urgente meldingen van actieve burgers, waardoor minder urgente maar waardevolle informatie, over bijvoorbeeld minder zichtbare ondermijnende criminaliteit, onbenut blijft.

Door de ruimte die actieve bewoners claimen én krijgen, wordt de sociale controle van burgers op straat bovendien steeds concurrerender ten opzichte van het toezicht van de politie.

Het onderzoek laat zien dat dit tot onrechtmatigheden kan leiden, bijvoorbeeld actieve burgers die zelf tot opsporing overgaan, die jongeren of personen met een migratieachtergrond discrimineren of verdachte personen staande houden.

De politie is wettelijk bevoegd voor taken rond opsporing, toezicht en handhaving, wordt geacht onpartijdig te zijn, en valt onder de controle van de overheid. Burgers hebben die bevoegdheden niet en handelen – bewust of onbewust – regelmatig ook uit eigen belang.

Als aanbeveling formuleren de onderzoekers dat de politie in de praktijk meer betrokken moet zijn om actief burgerschap op het terrein van veiligheid in goede banen te leiden (niet verslappen of verstoppen).

Verder kan de politie zich in onveilige wijken beter richten op haar kerntaken dan op het werven van nieuwe vrijwilligers. Ook kan zij meer gebruik maken van burgerfora om aan gedeelde referentiekaders te werken en het informatiebeheer van digitale communicatiekanalen met burgers zoals buurtapps moet verbeteren.

lees: politie en actief burgerschap een veilig verbond

Buurtpreventie-appgroepen zijn een welkome hulp voor politie en justitie. Maar er kleven ook risico’s aan de virtuele ‘opsporingsdienst’: eigenrichting en etnisch profileren liggen op de loer. © ANP

Politiek: politie moet Whatsapp-buurtwachten aansturen om escalatie te voorkomen

AD 13.01.2019 Mensen die de politie proberen te helpen via buurtpreventie-apps spelen soms zelf voor ‘politieagent’ of lopen het risico te discrimineren, blijkt uit nieuw onderzoek. Vakbonden en de politiek willen dat de politie meer regie neemt: ‘Het is een dunne lijn, zaken kunnen escaleren’.

Nederland telt naar schatting tienduizenden virtuele burgerwachten, met landelijk al meer dan vijfduizend buurtpreventie-groepen.

In deze whatsappgroepen waarschuwen bewoners elkaar bij (mogelijk) onraad, vaak staan ze in directe verbinding met de wijkagent.

Buren, politiek en gemeenten zijn dolblij met de oplettende wijkgenoten, maar er kleven ook risico’s aan de populaire appgroepen, blijkt uit een nieuw rapport van het onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap.

De conclusie: eigenrichting ligt op de loer. ,,Bijvoorbeeld als mensen zelf tot opsporing overgaan, jongeren met een migratieachtergrond discrimineren of verdachte personen staande houden.”

Fragment WhatsApp buurtpreventieteam*
[Tekst bij een foto van drie vrouwen met een niet-Nederlands uiterlijk]
‘Pas op voor deze 3 professionele ZAKKENROLLERS
Zij werken samen!! Deze moeten GEPAKT worden!!!
Volgende week te zien in levende wijze op mijn youtube kanaal!!!
Gekkenwerkkk zie nu net dat de foto 17.000 [keer] gedeeld [is]
Toppie!!!!!
DELEN AUB!!!!’
*uit het rapport Politie en actief burgerschap: een veilig verbond?

Ze noemen onder meer een voorbeeld van buurtpreventieleden die een foto delen van een Poolse man die plots opduikt in de wijk: ,,Hij zou verdacht in een auto hebben gekeken en drugs dealen. Maar in werkelijkheid bleek het om een nieuwe bewoner te gaan die elke dag met een busje van het uitzendbureau werd opgehaald om naar zijn werk te gaan.” Ook zijn er gevallen bekend van buurtpreventieleden die zelf overgaan tot staande houdingen, bij uitstek een politietaak.

© ROBIN UTRECHT

Het advies is dan ook dat de politie zelf meer regie neemt. ,,Het is een dunne lijn waarbij situaties kunnen ontsporen of escaleren”, zegt vakbondsvoorzitter Gerrit van der Kamp van de ACP in een reactie. ,,Gelukkig zien we dat het nu vaak redelijk goed gaat, maar er moet wel regie zijn.”

Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond: ,,Dat is nodig omdat mensen nu soms nog zonder overleg met de politie handelen, waardoor het voor eigen rechter spelen op de loer ligt.”
De onderzoekers schrijven: ,,Het betekent dat de politie het zich niet kan permitteren te verslappen en zich op afstand van burgerverbanden te positioneren.”

Richtlijn

Op verzoek van de Tweede Kamer bekijkt justitieminister Ferd Grapperhaus (CDA) momenteel of een landelijke richtlijn moet worden ingevoerd voor burgeropsporing en preventieteams. ,,De politie gaat erg wisselend om met actieve burgers”, zei CDA-Tweede Kamerlid Chris van Dam vorig najaar.

,,De ene groep toezichthouders krijgt na een inbraak geen informatie over een verdachte auto, in een andere gemeente krijgen wijkbewoners alleen de eerste twee tekens van het kenteken, en elders kreeg de groep het volledige kenteken, inclusief tenaamstelling.” Een landelijke richtlijn moet meer samenhang brengen in de werkwijze.

Het WhatsApp Buurtpreventie-bord. © Boaz Timmermans

Actieve burgerhulp politie gaat soms te ver

Telegraaf 11.01.2019 Mensen die de politie actief proberen te helpen, gaan soms te ver. De ruimte die zij claimen én krijgen, kan leiden tot onrechtmatigheden en risico’s voor andere burgers, zoals bij het zelf overgaan tot opsporing, discriminatie van mensen met een migratieachtergrond of staandehoudingen van verdachte personen.

Dat blijkt uit onderzoek van het programma Politie en Wetenschap.

Volgens de onderzoekers werkt de politie vaker samen met burgers, bijvoorbeeld via buurtpreventieteams en app-groepen. De politie is daarbij nog vooral gericht op urgente meldingen, waardoor minder urgente maar waardevolle informatie onbenut blijft, staat in het onderzoek.

Dat actieve burgers dan zelf maar wat gaan doen, is problematisch. De politie is immers wettelijk bevoegd voor taken rond opsporing, toezicht en handhaving, wordt geacht onpartijdig te zijn en valt onder controle van de overheid. Burgers hebben die bevoegdheden niet en handelen geregeld ook uit eigenbelang, aldus de onderzoekers.

De politie moet volgens de onderzoekers in de praktijk meer betrokken zijn „om actief burgerschap op het terrein van veiligheid in goede banen te leiden.” Het onafhankelijke programma Politie en Wetenschap wordt gefinancierd door het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Overheidsonderzoek: Actieve burgerhulp aan politie gaat soms te ver

NU 11.01.2019 Mensen die de politie actief proberen te helpen, overschrijden regelmatig de grenzen van wat zij mogen doen. Dat blijkt uit onderzoek van het overheidsprogramma Politie en Wetenschap.

Burgers claimen ruimte voor bijvoorbeeld eigen onderzoek, vooral als ze in de buurtpreventie zitten. Dat leidt regelmatig tot onrechtmatigheden en risico’s voor andere burgers, zo staat in het rapport.

Zo worden mensen met een migratieachtergrond soms gediscrimineerd door mensen die de politie willen helpen. Mensen gaan ook vaak zelf over tot opsporing en staandehouding van verdachte personen.

Volgens de onderzoekers werkt de politie vaker samen met burgers, bijvoorbeeld via buurtpreventieteams en appgroepen. Dat betekent volgens de onderzoekers echter niet dat de burgers zelf ook op onderzoek mogen gaan.

De politie is wettelijk bevoegd voor taken rond opsporing, toezicht en handhaving. Agenten worden geacht onpartijdig te zijn en de politie valt onder controle van de overheid. Burgers hebben geen bevoegdheden en handelen geregeld ook uit eigenbelang, aldus de onderzoekers.

De politie moet volgens de onderzoekers in de praktijk meer betrokken zijn “om actief burgerschap op het terrein van veiligheid in goede banen te leiden”. Het onafhankelijke programma Politie en Wetenschap wordt gefinancierd door het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Ook succesvolle samenwerking tussen burgers en politie

Politie en burgers kunnen volgens het onderzoek ook succesvol samenwerken. Zo wordt inbraak teruggedrongen door de buurtpreventie.

Ook de aanpak van heling en andere diefstal gaat de goede kant op doordat de politie nauw contact heeft met burgers.

Lees meer over: Politie